گسترهٔ زمانی امپراتوری روم:     جمهوری روم ۵۱۰ تا ۴۰ پ.م.      امپراتوری روم ۲۰ تا ۳۶۰ م.      امپراتوری روم غربی ۴۰۵ تا ۴۸۰ م.      امپراتوری روم شرقی ۴۰۵ تا ۴۸۰ م.

روم اشاره به سرزمین‌هایی در اروپا و آسیای صغیر دارد که مدتی در دست امپراتوری روم و امپراتوری روم شرقی بود. معمولاً در منابع عربی و اسلامی قدیم منظور از روم سرزمین‌های آسیای صغیر است. یکی از نام‌های عربی دریای مدیترانه نیز که در جنوب آسیای صغیر قرار دارد، «بحرالروم» به معنی «دریای روم» است.رمی‌های نخستین شاخه‌ای از قبایل لاتین زبان بودند که در حدود سال دو هزار پیش از میلاد، از اروپای مرکزی به ایتالیا مهاجرت کردند.در حدود سال هزار پیش از میلاد، رمی‌های مهاجم و کوچ رو با ساختن دهکده‌هایی بر روی هفت تپهٔ کم ارتفاع در پیچ و خم رود تیبر بر لیه شمالی دشت حاصلخیز لاتیوم، آغاز به یکجانشینی نمودند.

نام روم بعد از فروپاشی امپراتوری روم شرقی در دوره سلجوقیان روم و بعد عثمانیان همچنان به‌کار می‌رفت.

واژه‌شناسی

بنابر افسانه‌های رومیان موسسین روم رومولوس و رموس بودند که فرزند مارس خدای جنگ بودند. روم از کلمه یونانی Ρώμη می‌آید که به معنی شجاع می‌باشد. همچنین معنی گرگ هم می‌دهد که از افسانه شیر دهی یک گرگ ماده به رومولوس و رموس در زمان طفولیتشان بوده است.

برخی معتقدند که واژه «روم» از نام اوستایی sairama (که در پارسی کنونی سلم می‌خوانیم) گرفته شده است. سلم یکی از سه پسر فریدون شاه اسطوره‌ای ایران بود که روم را به سلم بخشید.

در زبان پهلوی به روم Hrom و به کسی یا چیزی که از روم بود هروماییگ Hromâyig می‌گفتند.

نقشه امپراتوری روم

در افسانه‌های رومی هم آمده که وقتی رومولوس و رموس به سرزمین تیبر رسیدند، خواستند شهری را تاسیس کنند. رومولوس بر فراز تپهٔ پالاتینوس چند سنگ را روی هم گذاشت و محدودهٔ خود را معلوم کرد رموس برادر او از روی سنگ پرید بخاطر این‌کار او رومولوس برادرش را کشت و گفت:"از این بعد هرکس به محدودهٔ من بیاید سزایش این است".^[۱]

دین

رومیان برای خدایان خود معابد زیادی بنا می‌کردند. هر الهه معبد مخصوص به خود را داشت. بسیاری از رومیان خدایگان متفاوت را می پرستیند و بسیاری از خدایگان از فرهنگ یونانی وارد رومی شده بودند اما در سال ۳۱۱ میلادی کنستانتین سزار روم رسماْ دین مسیحیت را دین رسمی اعلام کرد.^[۲]

زندگی اجتماعی

در ابتدا رومیان در آلونک‌های چوبی به شکل بدوی زندگی می‌کردند. رومیان را می‌توان اولین شهرنشین هایی که از آپارتمان استفاده می‌کردند نامید. در روم ساختن ساختمان هایی با ارتفاع بیش از 20 متر ممنوع بود. دلیل آن، جلوگیری از فرو ریختن ساختمان‌ها بود. (( کتاب چراهای شگفت انگیز روم باستان . فیونا مک دانلد ))

طبقات اجتماعی

طبقه حاکم روم را اشراف سناتور و درباریان تشکیل می‌دادند.اما طبقاتی مانند شهروند عادی و برده وجود داشت که هرکدام نیز از امکاناتی برخوردار یا از امکاناتی محروم بودند^[۳]

تفریحات

گلادیاتورها

گلادیاتور در روم قدیم عنوان افرادی خاص بود که در ملاعام برای تماشای مردم مبارزه میکردند.پیکارها معمولا در آمفی تأترها برگزار میشد.احتمالا این پیکارها در اصل نزد اتروسک ها جزيی از مراسم تشییع جنازه بود و از آنجا به روم آمده است.گلادیاتورها معمولا در دسته های 100 نفری(در نمایش های سلطنتی500 نفر)دو به دو با هم مبارزه میکردند.از لحاظ لباس رزم و اسلحه نیز متفاوت بودند و گاه گلادیاتوری برهنه و فاقد اسلحه با گلادیاتوری سنگین اسلحه نبرد میکردو معمولا فاتح مغلوب را میکشت مگر اینکه مردم خواستار ابقای جانش میشدند.گاه نیز گلادیاتورها با جانوران وحشی نبرد میکردند.در ابتدا این کار ویژه بردگان و زندانیان بود و گاه تعلیماتی ویژه را از سر میگذراندند اما بعدها بردگان آزاد شده مستمند برای امرار معاش بدین کار رو آوردند.این مسابقات بوسیله قسطنطنیه ممنوع شد.در این زمینه سومین جنگ بردگان به رهبری اسپارتاکوس در خور توجه است.

فهرست آمفی تئاترهای قدیمی در شهر رم

• کولوسئوم
• استادیوم سزار
• سیرکوس
• اکتاویا^[۴]

حمام

تفریح دیگر رومیان حمام بود. آنها به حمام علاقه زیادی داشتند.

لیست حمامهای معروف و قدیمی

• آگریپا
• نرون
• تیتوس
• ترایان
• کاراکالا
• دیو کلتیان

تئاتر

رومیان مبدع تئاتر امروزی بودند در طول داستان آنها با صورتکهای حالات چهره خود را نشان می‌دادند .

فهرست تئاترهای قدیمی شهر رم

• پمپیوس
• بالبوس
• مارسلوس^[۵]

پانویس